Güneydoğu Anadolu Bölgesi başta olmak üzere milli geliri bin 500 doların altında olan illerde uygulamaya koyulan Teşvik Yasası meyvelerini vermeye başladı. Millet Çin'e yatırıma giderken Mardinli İsmail Kaya Çinlileri Mardin'e yatırım yapmaya nasıl ikna etti?

Rekabet gerekçesiyle birçok Türk firması yatırımlarını Çin ve Mısır gibi ülkelere yönlendirirken, Mardinli hırdavatçı İsmail Kaya, Çinlileri Türkiye'de üstelik memleketi Mardin'e yatırım yapmaya ikna etti. Yüzde 66'lık hissesi Çinli ortakları Rukang Kong ve Zhejiang Xiaotao'na ait olan 2.5 milyon dolarlık kilit fabrikasında aralarında Çinlilerin de bulunduğu 87 kişi çalışıyor. Çinli ortaklarının Mardin'i Ortadoğu'nun kilit noktasında olduğu için tercih ettiklerini belirten fabrikanın Genel Müdürü Selman Kaya, fabrikada 17 Çinli işçinin çalıştığını söyledi. 2005 yılında teşvik yasalarının yatırım yapmayı cazip hale getirmeleri ile fabrikanın kurulduğunu anlatan Kaya fabrikanın Türk ortağı olan İsmail Kaya'nın Çinliler ile ticari geçmişinin 1990'lı yıllarının başına kadar dayandığını belirtti. Aynı zamanda dayısı olan İsmail Kaya'nın çoğu zaman Çin'de kaldığı bilgisini veren Selman Kaya, "Mardinli olan İsmail Kaya, uzun yıllardır sattığı vana, musluk, elektrikli ev aletleri, matkap, kilit gibi Çin menşeli hırdavat malzemelerini Dubai ve Beyrut üzerinden temin ederken, bir gün Çin'e gitmeye karar veriyor. Çin dururken, ikinci, üçüncü ülkeler üzerinden ticareti yapmak anlamsız olduğu için Nusaybin'den Çin'e gidiyor. Sanayi üretim merkezi Guangzhou ve şirket ofislerinin bulunduğu Ningbo'da aradığı Çinli ortaklarını bularak, temaslarını kuruyor. Son yıllarda Çin'den ithal kapı kilidi göbeklerinin yurda girişinde gümrüklerde sıkıntılarla karşılaştığı için 'Madem yasaklanıyor, burada üretirim' diye Çinli ortakları ile fabrika yatırımına karar veriyor" dedi.

BANKALARDAN KREDİ ALAMAMAKTAN YAKINIYOR

Kendi imkanları ile kurdukları fabrikada Teşvik Yasası'nın getirdiği kolaylıklardan faydalandıklarını söyleyen Selman Kaya, Türkiye'de daha önce iş yapamadıkları için ise KOSGEB ve bankalardan kredi çekememelerinden yakındı. Fabrika hakkında bilgi veren Selman Kaya, "Ticaret yaptığı Çinli işadamları Rukang Kong ve Zhejiang Xiaotao'nun yüzde 33'er, İsmail Kaya'nın yüzde 34 ortaklık payıyla 2005 yılında fabrika Mardin Organize Sanayi Bölgesi'nde kuruldu.

Makineler Çin'den getirilerek 20 bin metrekare arazi üzerinde yaklaşık 5 bin metrekare kapalı alanda faaliyete geçen fabrikada 87 işçi çalışıyor. İşçilerden 17'si Çinli. 8'i evli çift. Ustabaşı düzeyindeki Çinliler, asgari ücret alıyor ve masrafları karşılanıyor. Çinli ortaklar, işçilerin ailelerinin ihtiyaçlarının karşılanmasına yardımcı oluyor" diye konuştu.

FABRİKADA HER DİL KONUŞULUYOR

Çinli işçilerle iletişimlerini daha önce tercüman aracılığı ile kurduklarına dikkati çeken Kaya, fabrikada çalışan Mehmet Salih Ağırman'ın bir buçuk yıl içerisinde kendi imkanları ile Çince'yi öğrenmesi ile Çinli işçilerle bütün iletişimlerini artık onun sağladığını ifade etti. Günde bin kilidin üretildiği fabrikada Arapça, Türkçe, Kürtçe, İngilizce ve Çince konuşuluyor. Türk işçiler birkaç kelime Çince ve İngilizce, Çinli işçiler ise birkaç kelime Türkçe, Arapça ve Kürtçe öğrendiler. Kapı kilidi üretilen fabrikada Çin'den getirilen makineleri kullanmayı da üretimin püf noktalarını da bilen Çinli işçiler Türk işçilere eğitim veriyor. Mehmet Salih Ağırman aracılığı ile İHA muhabirinin sorularına cevap veren, Çinli ustabaşı Sun Zuo Shi, Türkiye'de ve özellikle de Mardin'de çalışmaktan büyük bir mutluluk duyduklarını söyledi. Zuo Shi, Türkçe kelimeleri yavaş yavaş öğrenmeleri ile Türk işçileri ile aralarındaki iletişim sorunun bittiğini belirterek kendilerine gösterilen sıcak ilgiden dolayı herkese karşı minnettar olduklarını kaydetti.

BUDİSTLERLE HIRİSTİYANLAR BİRLİKTE AYİN YAPIYOR

Fabrikanın idare binasındaki 20 kişilik yatakhanede kalan ve aralarında Budist ve Hıristiyanların da bulunduğu Çinli işçiler, her pazar fabrikadaki Türk ve Çinli işçilerin ustabaşı Wang Zongyi'in odasında ibadetlerini yerini getiriyorlar. Pazar günleri öğleden sonra ise servis arabalarıyla Mardin'i dolaşmaya çıkıyorlar. Çinlilerin çoğu çalışırken Çince müzik dinliyor. Çinli işçilerden Mao Linbing, "Çalışırken pek konuşmayız. Zaten Türk işçilerle dil problemi yüzünden iletişim kuramıyoruz. O yüzden bütün gün müzik dinliyorum" diyor.

Liu Lichai ise Türkiye'de ya da Çin'de çalışmanın fark etmediğini, sadece çocuklarını ve Çin yemeklerini özlediğini söylüyor.

Türk işçi Sait İldem de, "Tercümanımız olmayınca, çat pat öğrendiğimiz Çince kelime ve işaret dili ile anlaşıyoruz. İşlerini çok ciddiye alıp çok istekli çalışıyorlar. Onlardan öğreneceğimiz daha çok şey var" diye övgüyle bahsediyor Çinli işçilerden.

Bir başka Türk işçi Osman Esat ise, "Onlarda gördüğüm disiplini hiçbir yerde görmedim. İşlerine olan bağlılık onları sağlıklarından bile etse taviz vermiyorlar. Bizim gözümüz ne zaman mesai bitecek diye sürekli saatteyken, onlar saate bakmıyor bile" dedi.