Parayı mı koruyacaksın, yoksa uygarlığı ve doğayı mı? Bu ne tuhaf bir soru demeyin! Elimde tuhaf bir cevap var da, bu soruyu sormam ondan.

Cevap, iki ulusal bankanın tuhaf hikayesinde gizli. Bankalarının kültürüne sosyal sorumluluk misyonunu yerleştirmişler. İyi de etmişler gerçi. Vizyonlarını geliştirmişler; doğanın korunması, uygarlık eserlerinin ve değerlerinin gözleri gibi gözetilmesi için dergilere, derneklere, vakıflara sponsor olmuşlar. Böylece, hak etmiş olarak markalarına güçlü itibarlar kazandırmışlar, duyarlı mudilerinin vicdanlarında taht kurmuşlar.

Ama bir gün bir fırsat çıkmış, iki duyarlı bankamız, bu fırsata hayır diyememiş. Parayı kazandıracak yatırım, bir baraj inşası. Konsorsiyuma kredi sağlayan iki bankamız, yabancı ortaklarıyla birlikte barajdan para kazanacaklar. (Baraj elektrik üretecek ve başka şirketler de kazanacak tabii.)

Buraya kadar her şey normal, ticari ve topluma yararlı görünüyor. Yani a’dan z’ye etik.

Ancak, bu duyarlı bankalarımızın inşaasına ortak olacakları barajın kurulacağı yerde küçük bir sorun var.

Kültür-sanat-doğa hamisi ve savaşçısı olarak bildiğimiz Garanti Bankası ile Akbank, dünyanın belki de sekizinci harikası sayılabilecek Hasankeyf uygarlığını suyla boğacaklar. Barajın ömrü en fazla yüz yıl. Suya boğulacak olan, taşınamaz Hasankeyf’in tarihi ise birkaç bin yıl.

Konunun uzmanı Prof. Dr. Zeynep Ahunbay, taşınmanın teknik olarak imkansız, etik olarak yanlış olduğunu söylüyor.

Teknik olarak imkansız; içinde ilginç bir yerleşim oluşturulmuş önemli bir kaya uygarlığı, on binlerce, yüz binlerce tonuyla yerinden sökülüp, yekpare olarak başka yere taşınamaz çünkü. Etik olarak yanlış; çok önemli uygarlıklar, paranın korunması ve çoğaltılması adına acımasızca yok edilecek zira.

Ayrıca, altında binlerce yıllık tarihin yattığı bir Ortaçağ kenti olan Hasankeyf kazıldığında; Artuklular, Romalılar ve kimbilir daha hangi uygarlıkların tarihi çıkacak karşımıza.

Hasankeyf’in yerine inşa edilmesi düşünülen Ilısu Barajı, doğal yaşam ortamlarını da yok edecek, büyük felaketlere yol açacak. Önerilen proje, 170 km. uzunluğundaki nehir boyunca uzanan doğal nehir kıyısı ekosistemine bağlı olarak çok nadir bazı canlı türlerinin yok olmasına da sebep olacak. Hayatları tehlike altındaki canlı türleri arasında; tavşancıl, gökkuzgun, kızıl akbaba, küçük ebabil, küçük akbaba, çizgili sırtlan, küçük kerkenez, alaca yalıçapkını, bataklık kırlangıcı, fırat kaplumbağası, büyük kızkuşu, bazı yarasa ve balık türleri var.

Bir tarafta doğanın eliyle yaratılmış bir hazine, diğer tarafta insan eliyle yaratılmış bir uygarlık, bir başka tarafta ise yine insan aklıyla kurulmuş bankalar var. Üstelik bu bankalardan biri olan Garanti Bankası, doğayı koruma amaçlı yayınlanan, logosu “doğa için” ibareli “Yeşil Atlas” dergisinin ana sponsoru. Söylemi ile eylemi düzgün ve tutarlı olan özel sektör kurum ve kuruluşları neredesiniz?

Latince bir deyiş vardır; “Doğanın kılına zarar gelse, çaresi zor bulunur!” (Mala est medicina, ubi aliquid naturae perit) Ayrıca, insanlık tarihinden de -yakın tarihten de- biliyoruz ki doğanın intikamı korkunç oluyor.

Uygarlığın intikamı ise, insanı ve toplumu sıfırlıyor neredeyse.

Pakize Barışta

26 Kasım 2007, Pazartesi

www.gazetem.net